صدف مخروطی این نرم تنان از نوع حلزون هستند و دندانهایی مانند نیشتر دارند که از طریق آنها سم را وارد بدن میکنند و موجب درد ، تورم و بی حسی و گاه سبب مرگ می شوند.
ماهی پهن برقی (Stingray)
این آبزی به هنگام خطر توسط دم استخوانی شلاق مانند خود از خود دفاع می کند. دم خاردار این ماهی موجب زخم شده و از محل جراحت سم وارد بدن می شود زیرا این جانداران اغلب سمی هستند.
سنگ ماهی (Stonefish) نام این ماهی به دلیل شباهت ظاهری آن به سنگ است. روی قسمت پشت این ماهی ۱۳ باله تیغ مانند وجود دارد که زهر را از درون ۲ کیسه متصل به هر تیغه آزاد می کند. زهر این ماهی درد شدید همراه با شوک، فلج شدن و مرگ بافتی ایجاد میکند. این زهر به حدی دردناک است که گفته میشود قربانیان آن از شدت درد حاضر به قطع عضو آسیب دیده خود هستند. این ماهی در آبهای دریای عمان یافت می شودکه عموماً زیر صخره ها زندگی می کند بعنوان سمی ترین ماهی در دنیا شناخته شده است.
مار ماهی سم مار دریایی از مارهای خشکی قویتر است ولی معمولا این ماهی به دلیل گوشهگیری به انسان نزدیک نمیشود و در صورت گزیدن سمی وارد نمی کند. در صورت ورود سم مار ماهی سم آن بسیار خطرناک است.
ماهی پف کننده این ماهی دارای سمی است که قادر است تا 30 نفر را از پا درآورد. نکته تاسف بار در مورد این ماهی این است که تا کنون هیچ پادزهری برای سم آن شناخته نشده است تنها توصیهای که میتوان در مورد قربانیان این سم داشت این است که به فرد در تنفس یاری شود تا به طریقی این سم از بدن او خارج شود.
گربه ماهی گربه ماهی در کناره های دهان، سبیل برآمدهای دارد. اکثر مواقع در رودخانههای گلی و لجنی و سواحل گرمسیری و آبهای معتدل یافت می شود. بدون توجه به خوشمزه بودن گوشت این ماهی باید دانست که این ماهی برای انسان بسیار سمی است. در موارد خطر این ماهی سم خود را از طریق سنبله هایش به دشمن منتقل می کند که بسیار سمی است. گاه این سم تا چند روز در روی بدن ماهی باقی می ماند. این سم حتی با پخته شدن ماهی هم از بین نمی رود و فرد را مسموم میکند.
این ماهیها مهاجم نیستند ، افرادی توسط این موجود گزیده میشوند که هنگام شنا یا ماهیگیری روی آن پا می گذارند. در اثر نیش این ماهی درد شدید و التهاب در اطراف محل گزیده شده ایجاد میشود که باید محل گزیده شده را در آب گرم و تمیز که گرمای آن قابل تحمل باشد فرو برد و شستشو داد (مالش نداد) تا درد آن کاهش یابد. برداشتن نیش به وسیله انبرک و باز گذاشتن محل گزش و ضد عفونی کردن محل زخم توصیه میشود. پس از کمکهای اولیه حتما به پزشک مراجعه شود.
[h=2]شیر ماهی [/h]این ماهی دارای استخوانهای بلند سمی است که در صورت تماس با بسیاری از موجودات دریایی میتواند کشنده باشد. هر چند تا کنون گزارشهایی از مرگبار بودن آن برای انسان بدست نرسیده ولی ایجاد درد، سردرد و تهوع میکند. آنها معمولا به انسان حمله نمیکنند مگر آنکه تحریک شوند. در صورت گزیده شدن توسط یکی از این ماهیها باید بهسرعت عضو گزیده شده را در معرض آب گرم قرار داد و بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.
خیار دریایی دارای بدنی دراز و بدون بازو است و در آبهای معتدل و گرمسیری زندگی می کند. آنها موجوداتی تهاجمی نیستند. هر چند خیار دریایی یکی از مطمئنترین موجودات دریایی موجود بر صخره ها است.سم این آبزی سفید در صورت تزریق می تواند موجب بروز تحریک و موجب کوری شود. به این جهت کسانی که دست به خیار دریایی می زنند باید حتما دستهای خود را بشویند.
جانور مرجانی این موجودات به گیاهان پوشیده از پر میمانند که بصورت کلونی از سلولهای مرجانی سوزشدار هستند و این پرها برای گرفتن شکار و یا دفاع مورد استفاده قرار میگیرند. برخی گونههای آن میتوانند جراحاتی ایجاد کنند که سوزش آن تا هفتهها باقی بماند و یا آسیبهای جدیتری وارد کند. این موجودات در صخرههای کم عمق و یا ساختارهای باراندازها یافت می شود.
ستاره دریایی تاج خاردار استخوانهای تیز این جانور با ماده سمی پوشیده شده که در صورت انتقال به هر زخمی می تواند ایجاد تهوع و آماس نماید. همچنین احتمال دارد که در موقع فرو رفتن در بدن، این استخوانهای تیز بشکنند و در بدن باقی بمانند. احتمال زیست این ستاره در عمان بیشتر از خلیج فارس است.
عروس دریایی یکی از خطرناکترین موجودات دریایی است. تعداد افراد کشته شده در سال توسط عروس دریایی سمی بیش از کوسه است. عروس دریایی بالغ هر ساله پیش از مرگ در دهانه رودها تخم ریزی میکند. تخم های این جانور برای استحکام بیشتر در خورها به صخره ها می چسبند. این موجود شکار خود را بصورت حملات مرسوم به چنگ نمی آورد بلکه بالای سر طعمه قرار میگیرد تا با شاخکهای خود به طعمه حمله کند. یک میگوی مبارز می تواند یک عروس دریایی را از هم بدرد بنابراین عروس دریایی نیاز دارد تا بلافاصله در مواجهه با چنین مواردی دشمن خود را از بین ببرد و این کار توسط سمی بسیار قوی انجام می شود.
رشته های این موجود تا 60 عدد به طول 5 سانتیمتر نیز می رسند. این رشته ها به حدود 5000 میلیون سلول سوزش آور مسلح است. این اجزا در زمان مواجه با ماهی، نرم تنان و انسان وارد عمل می شوند. تماس یک شاخک 3 متری می تواند منجر به مرگ انسان شود. دانش نوین نشان داده است که عروس دریایی با چهار چشم اطراف را می نگرد. اینکه چگونه چشمهای عروس دریایی که در بدن آن واقع شده بدون ارتباط با مغز کار می کنند هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد ولی واقعیت این است که با این چهار چشم موجود قادر است تا کوچکترین چیزها و تغییرات را نیز متوجه شود. این موجودات معمولا سعی می کنند که از انسانها فرار کنند ولی به جهت شفافیت گاه به اشتباه انسان با آنها مواجه می شود.عروس دریایی دارای چنگال هایی به بلندی 1 تا 3 متر و بدنش ژلاتین مانند است. این جانور دریایی قادر به سوراخ کرن پوست بدن انسان است و در تمام نقاط دنیا مضر است. نیش عروس دریایی دارای مواد مختلف است که بعضی از آنها باعث واکنش آلرژی می شوند. سمی ترین آنها عروس دریایی استوایی است.این جانور نمیتواند شكار خود را تعقیب كند و همچنین به علت برخورداری از اندامی ژله مانند نمیتواند با هیچ جانداری درگیر شود و به همین علت باید بتواند در صورت نزدیك شدن شكار و یا یك جاندار مزاحم، تنها با یك تماس آن را از پای درآورد و به همین علت به چنین سم مرگباری مجهز شدهاست. زهر آنها در سلولهای نیشی قرار دارد كه به پوست میچسبند. عروس دریایی (Jellyfish) و دیگر جانوران زیر شاخه هیدروئیدها (Cnidaria) سلولهای گزندهای به نام كنیدوسیت دارند. این سلولها، رشته تو خالی كوچكی را با شتابی باورنكردنی به سوی هر چیزی پرتاب میكنند سپس زهری را از راه آن رشته به درون هدف وارد میكنند. خارتنان دریائى با خارهاى تیز پوشیده شدهاند. این خارها مىتوانند بعد از تماس با پوست شکسته و در آن جایگزین شوند. در نتیجه درد شدید و مداوم ایجاد مىشود و زخم بعداً عفونى خواهد شد مگر اینکه خارها بیرون آورده شوند. اگر خارها در دستها یا پاها فرو رفته است، این کار باید توسط یک شخص ماهر و بهوسیلهی سوزن خیاطى انجام شود. در صورتى که فرورفتگى خار عمیق باشد باید با پزشک خود مشورت کنید.علائم گزش عروس دریایی بروز احساس درد شدید در محل گزش ، تهوع، استفراغ، اسهال، تورم غدد لنفاوی، دردهای شکمی و کمری، تب، سرد شدن بدن و تعریق می باشد، که در موارد حاد تنگی نفس، کما، مرگ را نیز شامل است. قرمزی دائم و خارش بعد از 2 یا 3 روز می تواند علائم عفونت میکروبی محل گزیده شده باشد.
جوجه تیغی دریایی باید از تماس با این جانور و بخصوص با استخوانهای سیاه و تیز آن اجتناب نمود زیرا این موجود می تواند این استخوانها را وارد گوشت کرده و تحریکات طولانی مدت ایجاد کند و اگر از بدن خارج نشود عفونت می کند. در مورد بود یا نبود سم در این جانور شبهه وجود دارد. نوع گل تیغ دار نیز سمی است که که می تواند منجر به فلج و حتی مرگ شود.
جلبک ها غالب جلبکها غیر سمی اند و تنها 2 % (80-60 گونه) از 4000 -3400 فیتوپلانکتون شناخته شده زیان آور یا سمی هستند. از خانواده فیتوپلانکتونها تنها اعضاء دو گروه جلبکی تک سلولی تحت عناوین دینوفلاژنه ها و دیاتوم ها، تولید سمومی میکنند که برای انسان زیان آور هستند. مصرف نرمتنان صدف دار، زئوپلانکتونها و ماهیان سبزینه خواری که از جلبکهای سمی تغذیه شده اند میتواند باعث مسمومیت غذایی انسان شود. از آن جمله مسمومیت فلجی با صدف، مسمومیت فراموشی با صدف، مسمومیت اسهالی با صدف و مسمومیت با ماهیان است.در سطح جهان ، تقریباً سالانه از هر 2000 مورد اختلال عصبی ناشی از مسمومیت جلبکی، 15% با مرگ و میر توام است. بیشتر این سموم از خانواده نوروتوکسین بوده و در مقابل گرما مقاومند. از این رو، پخت و پز، موجب حذف سمیت آنها در مواد غذایی نمی گردد. در بسیاری از موارد، گونه های سمی با تراکم پایین وجود دارند و به این جهت اثرات زیان آوری بر انسان و محیط زیست ندارند، اما سمیت به صورت عمومی با این موجودات زمانی روی می دهد که در تراکم بالایی انباشت پیدا میکنند.سموم آنها از طریق مصرف غذای دریایی آلوده به سم و یا از طریق تنفس می تواند انسان را مسموم کند. افزون بر مصرف مواد غذایی سمی، سموم دو منبع داینوفلاژی، مانند بروتوکسین به صورت غبار و سم فیستریا به صورت فرار از طریق دستگاه تنفسی وارد بدن انسان می شوند. مسمومیت با این سموم با علائمی همچون مور مور شدن دهان و لب ها شروع می شود و بی حسی به سایر عضلات کشیده شده و در نهایت فلج عضلات، نارسایی تنفسی و مرگ روی می دهد. بیشترین مسمومیت انسان ناشی از مصرف موجوداتی نظیر صدف ها و نرمتنان روی میدهد زیرا این موجودات فیلتر کننده ذرات موجود در آب نظیر،فیتوپلانکتونها را فیلتر نموده و موجب تجمع مواد سمی در سیستم هضم خود میشوند. مصرف آنها توسط گونه های دیگر نظیر پرندگان، پستانداران دریایی وحتی انسان سبب بیماری و مرگ مصرف کنندگان می شود. تهیه کننده: خانم دکتر همیرا آگاه، استادیار گروه علوم زیستی دریا، پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی