دیباچه:
زمین سبز بود؛ به سبزی بهشت و رودخانه تمیز و شفاف و زلال، و طبیعت با بارش هر باران از شادابی و طراوات لبریز میشد. سالها گذشت. جمعیت شهر رو به فزونی گذاشت. خانههای تازه ساخته شد و به جای درختان سرسبز، کارخانهها جان گرفتند. چرخهای تولید کارخانه که به کار افتاد، فاضلاب صنعتی را به میان آب رودخانه جاری ساخت. آن وقت ماهیهای کوچک و بزرگ، ذرات آلوده کننده آب را با آب ششهایشان تنفس کردند و گروه گروه جان باختند. آب، خاک و هوای آلوده، نفس درختان را نیز قطع کرد و اکنون ما در این زمین که با دستهای خودمان، خاکستریاش کردهایم، هر لحظه شاهد مرگ سبزی و سبزینگی،پاکی و شادابی و در نهایت هستی و زندگی هستیم. این بحران در کشور ما بسیار جدی و فراگیر به چشم میخورد. برای مثال در مناطق کلیدی و شاخصی همچون پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده جهاننما، ذخایر حیات وحش ما نسبت به دهه 50 به یک چهارم و در مقایسه با دهه 60 به نصف تقلیل یافته است. به عبارت دیگر، ذخیره کنونی جمعیت حیات وحش کشور ما 25% دهه 50 و 50% دهه 60 است !حال چه باید کرد؟ و چگونه میتوان بار دیگر آسمان را آبی و زمین را با رنگهایی زنده و شاداب رنگآمیزی نمود و حیات و زندگی را به طبیعت ایران بازگرداند؟کارشناسان منابع طبیعی با بررسی علم اکولوژی، حل مسائل زیستمحیطی، ارائه طرحهای عملی برای حفظ و توسعه پوشش گیاهی، بهرهبرداری صحیح از اراضی مطابق با قابلیت آنها، توسعه فعالیت آبخیزداری و مدیریت آب و خاک، تلاش میکنند تا این آرزو را محقق سازند.این رشته در مقطع کارشناسی دارای 5 گرایش محیطزیست، مرتع و آبخیزداری، جنگلداری، شیلات و علوم و صنایع چوب و کاغذ است. گرایش محیطزیستمحیطزیست یک رشته چند بخشی یا بین رشتهای است و آمیختهای از علوم بیولوژی، اکولوژی، فیزیک، شیمی، ریاضی، آمار، اکولوژی کاربردی و جغرافیا میباشد. این گرایش تلاش میکند تا بین محیط انسان یا محیط شهری و محیط فراشهری مثل مرتع، جنگل و ... پل بزند تا بشر با استفاده از دانش روزافزون خود به نحوی عمل کند که با نیازها و امیدهایش هماهنگی بیشتری داشته باشد و در نهایت زندگی بهتری رابرای خود و آیندگان فراهم سازد.همچنین تلاش میکند تا با ارائه دانش و آگاهیهای لازم درباره اکولوژی حیات وحش، اکولوژی دریاها، نحوه آلودگی محیطزیست، نحوه طراحی پارکهای ملی و جنگلی و ... به حمایت و حفاظت از محیطزیست و حل مشکلات زیست محیطی بپردازد.در کشور ما محیط زیست در مقطع کارشناسی یکی از گرایشهای مهندسی منابع طبیعی است و در آن بیشتر به اکوسیستمهای طبیعی پرداخته میشود، اما استادان محیطزیست معتقدند که باید مثل سایر کشورهای دنیا، محیطزیست را به عنوان یک رشته مجزا ارائه دهیم و در آن علاوه بر اکوسیستمهای طبیعی به اکوسیستمهای شهری نیز پرداخته شود. چون در حقیقت محیطزیست به تعامل و ارتباط بین محیطهای انسانی و طبیعی میپردازد و صحیح نیست که این دو را مجزا از یکدیگر بررسی کنیم.(در سال 83 مهندسی محیط زیست به عنوان یک رشته مجزا در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، وابسته به وزارت آموزش و پرورش ارائه شده است.)
موقعیت شغلی در ایران :
در سال 1382 ارزش اقتصادی هر هکتار دریا از نظر تعدیل و تنظیم گازها، کنترل آشفتگی، تنظیم آب، تهیه آب، تصفیه آب، تولید مواد غذایی، تامین مواد خام، ارزش فرهنگی، توریسم و ... 71609310 ریال، هر هکتار ساحل 50244800 ریال، هر هکتار جنگل 12015600 ریال، هر هکتار مرتع 2876800 ریال و هر هکتار تالاب 183334000 ریال محاسبه شده است.متأسفانه بسیاری از این منابع ارزشمند که تجدیدناپذیر یا به سختی قابل تجدید هستند، در کشور ما به دلیل بیمبالاتی و بیتوجهی در معرض نابودی قرار گرفتهاند. چرا که ما توجه به قوانین و معیارهای محیطزیست را یک امر ضروری و اجتنابناپذیر نمیدانیم و حتی در نظر برخی از شرکتها و سازمانها، سازمان حفاظت محیطزیست، یک سازمان دردسرآفرین است و باید به نحوی از زیر اصول و قوانین آن شانه خالی کرد!و باز به همین دلیل در طرحها و پروژههای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ما، محیط زیست نه تنها حرف اول را نمیزند بلکه در انتها نیز جایگاه مشخصی ندارد! با این همه، چون امروزه مسائل و مشکلات زیستمحیطی صرفاً به یک کشور، یک منطقه یا یک قاره محدود نمیشود و هیچ کشوری نمیتواند ادعا کند که انتشار آلودگی و مشکلات ناشی از آن، مختص به کشور متبوعش میباشد، حفظ محیطزیست به یک ائتلاف جهانی تبدیل شده است و تمام کشورها و جوامع بشری پذیرفتهاند که باید در توسعه صنعتی با توجه به ارزیابی دقیق زیستمحیطی، تجدید نظر کرد.
این امر باعث شده است که در کشور ما نیز متخصصان محیطزیست در تمام مقاطع تحصیلی بویژه کارشناسیارشد و دکترا در سازمانهای متعددی از جمله:
سازمان حفاظت محیطزیست، شهرداریها، مهندسین مشاور، وزارت کشور، وزارت نیرو، سازمان توسعه و برنامهریزی، وزارت صنایع، وزارت نفت حضور داشته باشند. تا جایی که به گفته دکتر مخدوم استاد محیط زیست دانشگاه تهران، هیچ یک از فارغالتحصیلان کارشناسیارشد و دکترای محیطزیست بیکار نیستند.
زمین سبز بود؛ به سبزی بهشت و رودخانه تمیز و شفاف و زلال، و طبیعت با بارش هر باران از شادابی و طراوات لبریز میشد. سالها گذشت. جمعیت شهر رو به فزونی گذاشت. خانههای تازه ساخته شد و به جای درختان سرسبز، کارخانهها جان گرفتند. چرخهای تولید کارخانه که به کار افتاد، فاضلاب صنعتی را به میان آب رودخانه جاری ساخت. آن وقت ماهیهای کوچک و بزرگ، ذرات آلوده کننده آب را با آب ششهایشان تنفس کردند و گروه گروه جان باختند. آب، خاک و هوای آلوده، نفس درختان را نیز قطع کرد و اکنون ما در این زمین که با دستهای خودمان، خاکستریاش کردهایم، هر لحظه شاهد مرگ سبزی و سبزینگی،پاکی و شادابی و در نهایت هستی و زندگی هستیم. این بحران در کشور ما بسیار جدی و فراگیر به چشم میخورد. برای مثال در مناطق کلیدی و شاخصی همچون پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده جهاننما، ذخایر حیات وحش ما نسبت به دهه 50 به یک چهارم و در مقایسه با دهه 60 به نصف تقلیل یافته است. به عبارت دیگر، ذخیره کنونی جمعیت حیات وحش کشور ما 25% دهه 50 و 50% دهه 60 است !حال چه باید کرد؟ و چگونه میتوان بار دیگر آسمان را آبی و زمین را با رنگهایی زنده و شاداب رنگآمیزی نمود و حیات و زندگی را به طبیعت ایران بازگرداند؟کارشناسان منابع طبیعی با بررسی علم اکولوژی، حل مسائل زیستمحیطی، ارائه طرحهای عملی برای حفظ و توسعه پوشش گیاهی، بهرهبرداری صحیح از اراضی مطابق با قابلیت آنها، توسعه فعالیت آبخیزداری و مدیریت آب و خاک، تلاش میکنند تا این آرزو را محقق سازند.این رشته در مقطع کارشناسی دارای 5 گرایش محیطزیست، مرتع و آبخیزداری، جنگلداری، شیلات و علوم و صنایع چوب و کاغذ است. گرایش محیطزیستمحیطزیست یک رشته چند بخشی یا بین رشتهای است و آمیختهای از علوم بیولوژی، اکولوژی، فیزیک، شیمی، ریاضی، آمار، اکولوژی کاربردی و جغرافیا میباشد. این گرایش تلاش میکند تا بین محیط انسان یا محیط شهری و محیط فراشهری مثل مرتع، جنگل و ... پل بزند تا بشر با استفاده از دانش روزافزون خود به نحوی عمل کند که با نیازها و امیدهایش هماهنگی بیشتری داشته باشد و در نهایت زندگی بهتری رابرای خود و آیندگان فراهم سازد.همچنین تلاش میکند تا با ارائه دانش و آگاهیهای لازم درباره اکولوژی حیات وحش، اکولوژی دریاها، نحوه آلودگی محیطزیست، نحوه طراحی پارکهای ملی و جنگلی و ... به حمایت و حفاظت از محیطزیست و حل مشکلات زیست محیطی بپردازد.در کشور ما محیط زیست در مقطع کارشناسی یکی از گرایشهای مهندسی منابع طبیعی است و در آن بیشتر به اکوسیستمهای طبیعی پرداخته میشود، اما استادان محیطزیست معتقدند که باید مثل سایر کشورهای دنیا، محیطزیست را به عنوان یک رشته مجزا ارائه دهیم و در آن علاوه بر اکوسیستمهای طبیعی به اکوسیستمهای شهری نیز پرداخته شود. چون در حقیقت محیطزیست به تعامل و ارتباط بین محیطهای انسانی و طبیعی میپردازد و صحیح نیست که این دو را مجزا از یکدیگر بررسی کنیم.(در سال 83 مهندسی محیط زیست به عنوان یک رشته مجزا در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، وابسته به وزارت آموزش و پرورش ارائه شده است.)
موقعیت شغلی در ایران :
در سال 1382 ارزش اقتصادی هر هکتار دریا از نظر تعدیل و تنظیم گازها، کنترل آشفتگی، تنظیم آب، تهیه آب، تصفیه آب، تولید مواد غذایی، تامین مواد خام، ارزش فرهنگی، توریسم و ... 71609310 ریال، هر هکتار ساحل 50244800 ریال، هر هکتار جنگل 12015600 ریال، هر هکتار مرتع 2876800 ریال و هر هکتار تالاب 183334000 ریال محاسبه شده است.متأسفانه بسیاری از این منابع ارزشمند که تجدیدناپذیر یا به سختی قابل تجدید هستند، در کشور ما به دلیل بیمبالاتی و بیتوجهی در معرض نابودی قرار گرفتهاند. چرا که ما توجه به قوانین و معیارهای محیطزیست را یک امر ضروری و اجتنابناپذیر نمیدانیم و حتی در نظر برخی از شرکتها و سازمانها، سازمان حفاظت محیطزیست، یک سازمان دردسرآفرین است و باید به نحوی از زیر اصول و قوانین آن شانه خالی کرد!و باز به همین دلیل در طرحها و پروژههای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ما، محیط زیست نه تنها حرف اول را نمیزند بلکه در انتها نیز جایگاه مشخصی ندارد! با این همه، چون امروزه مسائل و مشکلات زیستمحیطی صرفاً به یک کشور، یک منطقه یا یک قاره محدود نمیشود و هیچ کشوری نمیتواند ادعا کند که انتشار آلودگی و مشکلات ناشی از آن، مختص به کشور متبوعش میباشد، حفظ محیطزیست به یک ائتلاف جهانی تبدیل شده است و تمام کشورها و جوامع بشری پذیرفتهاند که باید در توسعه صنعتی با توجه به ارزیابی دقیق زیستمحیطی، تجدید نظر کرد.
این امر باعث شده است که در کشور ما نیز متخصصان محیطزیست در تمام مقاطع تحصیلی بویژه کارشناسیارشد و دکترا در سازمانهای متعددی از جمله:
سازمان حفاظت محیطزیست، شهرداریها، مهندسین مشاور، وزارت کشور، وزارت نیرو، سازمان توسعه و برنامهریزی، وزارت صنایع، وزارت نفت حضور داشته باشند. تا جایی که به گفته دکتر مخدوم استاد محیط زیست دانشگاه تهران، هیچ یک از فارغالتحصیلان کارشناسیارشد و دکترای محیطزیست بیکار نیستند.