کوآنزيم Q۱۰ چيست؟
کوآنزيم Q۱۰ که "يوبي کوئينون" هم ناميده مي شود، يک آنتي اکسيدان قوي است که در غشاي داخلي ميتوکندري تمام بافت ها يافت مي شود و براي اولين بار توسط محققان در سال ۱۹۵۷ از ميتوکندري گاو جدا شد.
نام آن از کلمه "Ubiquitous" به معناي "حاضر در همه جا" گرفته شده است.
در حقيقت کوآنزيم Q۱۰ که نام شيميايي آن "۲ و ۳ دي متوکسي ۵ متيل بنزوکوئينون" مي باشد، ترکيبي محلول در چربي است و ساختمان آن شبيه ويتامينK مي باشد.
● عملکردهاي کوآنزيم Q۱۰ در بدن
▪ در توليد انرژي داخل سلولي نقش حياتي دارد. وظيفه آن در انتقال الکترون ها در زنجيره انتقال الکترون ميتوکندري ها و کمک به سنتز آدنوزين تري فسفات در غشاي آن ها مي باشد.
▪ يک آنتي اکسيدان محلول در چربي است که از پراکسيداسيون ليپيدهاي غشايي جلوگيري کرده، به تثبيت غشاي سلول کمک مي کند و سبب حفظ استحکام و عملکرد سلول مي شود.
▪ سبب تحريک سيستم ايمني بدن مي شود.
● توليد و جذب
اين کوآنزيم در تمام سلول هاي بدن به ويژه در قلب، کبد، کليه و لوزالمعده از اسيد آمينه تيروزين ساخته مي شود و نقش مهمي را در توليد انرژي داخل سلولي آن ها دارد.
براي سنتز اين ماده در بدن به چندين کوفاکتور از جمله ويتامين هاي B۱۲, B۶, B۲، اسيد فوليک ، نياسين، پانتوتنيک اسيد و ويتامين C نياز است. توانايي توليد کوآنزيم Q۱۰ در بدن با افزايش سن کاهش مي يابد.
جذب کوآنزيم Q۱۰ موجود در غذا (يا مکمل ها) از روده باريک و تحت تاثير حضور غذا صورت مي گيرد، يعني با معده خالي، کمتر و به همراه غذاي چرب، بيشتر جذب مي شود.
● منابع غذايي Q۱۰
اين کوآنزيم مي تواند از غذاها يا مکمل ها به دست آيد، اما در بدن نيز توليد مي شود.
منابع غني آن عبارتند از: ماهي هاي چرب، مرغ، گوشت قرمز ، دل و جگر و قلوه.
ساير منابع آن شامل: غلات سبوس دار ، سويا، بادام زميني ، آجيل، روغن کانولا و روغن سويا ، جوانه گندم ، تخم مرغ و سبزي جات به ويژه اسفناج و بروکلي است.
● مقادير مورد نياز
ميزان توصيه شده اين کوآنزيم به شرح ذيل است:
ـ براي افراد سالم: حدود ۳۰ تا ۶۰ ميلي گرم در روز
ـ براي افراد مبتلا به نارسايي قلب و فشار خون بالا: حدود ۵۰ تا ۱۵۰ ميلي گرم در روز
● علل کمبود کوآنزيم Q۱۰
دريافت ناکافي به ويژه اگر نياز به آن در اثر يک بيماري افزايش يابد.
توليد ناکافي در بدن در نتيجه افزايش سن يا کمبود مواد معدني مورد نياز براي سنتز آن
نقص هاي ژنتيکي يا اکتسابي در سنتز يا متابوليسم
تداخلات دارويي
● مصرف مکمل کوآنزيم Q۱۰
به دليل اينکه کوآنزيم Q۱۰ محلول در چربي است، وقتي به صورت کپسول هاي ژله اي نرم روغني مصرف شود، نسبت به فرم هاي ديگر مکمل آن مثل قرص ها و کپسول ها، جذب بهتري خواهد داشت.
البته مصرف مکمل کوآنزيم Q۱۰ در زنان باردار و شيرده و کودکان توصيه نمي شود.
▪ عوارض جانبي:
به نظر مي رسد کوآنزيم Q۱۰ کاملا بي خطر باشد، اما گاهي در دوزهاي بالاتر از ۲۰۰ ميلي گرم در روز، بروز علايم خفيف گوارشي مانند:
تهوع و علايمي مانند گيجي و راش هاي پوستي حاصل از مصرف آن گزارش شده است.
● تاثير کوآنزيم Q۱۰ بر بيماري ها
▪ فشار خون بالا: تحقيقات نشان مي دهند که دريافت کوآنزيم Q۱۰ به عنوان يک درمان کمکي در افراد مبتلا به فشار خون بالا، سبب کاهش فشار خون سيستوليک و دياستوليک مي شود.
▪ بهبودي بعد از سکته قلبي: مطالعات نشان داده اند که دريافت مکمل کوآنزيم Q۱۰ به طور قابل توجهي از بروز مشکلات وابسته به قلب بعد از سکته قلبي، مانند حملات آنژين صدري، آريتمي، حمله مجدد قلبي و يا مرگ هاي ناشي از آن مي کاهد. همچنين هنگامي که اين مکمل به همراه ماده معدني "سلنيوم" دريافت شود، براي افراد بعد از سکته قلبي مفيد خواهد بود. البته بايد توجه داشت که بعد از حمله قلبي، هر گونه گياه دارويي يا مکمل زير نظر پزشک مصرف شود.
▪ بيماري پارکينسون: به نظر مي رسد مصرف کوآنزيم Q۱۰ در افراد مبتلا به بيماري پارکينسون، منجر به کند شدن پيشرفت اين بيماري مي شود.
▪ ديابت: مطالعات نشان مي دهند که داروهاي خوراکي کاهند قند خون مانند Glyburide و Tolazamid ممکن است از توليد طبيعي کوآنزيم Q۱۰ در بدن جلوگيري نمايند. همچنين شواهد نشان مي دهند استفاده از اين کوآنزيم در بهبود کنترل قند خون در افراد ديابتي موثر است. پس در صورت دريافت مکمل کوآنزيم Q۱۰ ممکن است نياز به کاهش دوز دارو درماني باشد.
▪ سرطان: کوآنزيم Q۱۰ با افزايش قدرت سلول هاي سيستم ايمني، سلول هاي سرطاني را از بين برده و از تکثير آن ها پيشگيري مي نمايد.
▪ ميگرن: تحقيقات نشان داده اند که دريافت روزانه کوآنزيم Q۱۰ سبب کاهش دفعات و طول مدت حمله هاي ميگرني شده است.
▪ جراحي قلب: مطالعات نشان داده اند که دريافت مکمل هاي خوراکي کوآنزيم Q۱۰ دو هفته قبل از عمل جراحي قلب، اثر مثبتي در بهبود عملکرد قلب بعد از جراحي دارد و مدت زمان اقامت در بيمارستان را کوتاه مي کند.
▪ نارسايي احتقاني قلب(CHF): برخي مطالعات نشان مي دهند که کوآنزيم Q۱۰ مي تواند در درمان نارسايي احتقاني قلب مفيد باشد. اما به ياد داشته باشيد که از اين ترکيب در کنار درمان هاي متداول استفاده مي شود، نه جاي آن ها. برخي علايم شايع مرتبط با اين بيماري، گردش خون ناکافي، تنفس کوتاه، خستگي و ادم مي باشند و از علل متداول CHF مي توان به بيماري عروق کرونري، حمله قلبي، فشار خون بالا، افزايش سن و کارديو ميوپاتي (اختلال عضله قلب) اشاره نمود. افراد مبتلا به CHF نسبت به افراد سالم، سطح کوآنزيم Q۱۰ کمتري در سلول هاي عضلاني قلب خود دارند.
▪ کارديوميوپاتي: اين بيماري، يک نام عمومي است و به حالتي اطلاق مي شود که عضله قلب دچار اختلال شود. برخي مطالعات پيشنهاد مي کنند که مکمل کوآنزيم Q۱۰ براي برخي از فرم هاي کارديوميوپاتي يا بيماري هاي عضله قلبي مفيد است.
▪ ساير بيماري ها: تحقيقات ديگر درباره ي اثرات بالقوه کوآنزيم Q۱۰ بر سرطان سينه ، ايدز، بيماري هاي اطراف دندان و آلزايمر در حال انجام است.
کوآنزيم Q۱۰ که "يوبي کوئينون" هم ناميده مي شود، يک آنتي اکسيدان قوي است که در غشاي داخلي ميتوکندري تمام بافت ها يافت مي شود و براي اولين بار توسط محققان در سال ۱۹۵۷ از ميتوکندري گاو جدا شد.
نام آن از کلمه "Ubiquitous" به معناي "حاضر در همه جا" گرفته شده است.
در حقيقت کوآنزيم Q۱۰ که نام شيميايي آن "۲ و ۳ دي متوکسي ۵ متيل بنزوکوئينون" مي باشد، ترکيبي محلول در چربي است و ساختمان آن شبيه ويتامينK مي باشد.
● عملکردهاي کوآنزيم Q۱۰ در بدن
▪ در توليد انرژي داخل سلولي نقش حياتي دارد. وظيفه آن در انتقال الکترون ها در زنجيره انتقال الکترون ميتوکندري ها و کمک به سنتز آدنوزين تري فسفات در غشاي آن ها مي باشد.
▪ يک آنتي اکسيدان محلول در چربي است که از پراکسيداسيون ليپيدهاي غشايي جلوگيري کرده، به تثبيت غشاي سلول کمک مي کند و سبب حفظ استحکام و عملکرد سلول مي شود.
▪ سبب تحريک سيستم ايمني بدن مي شود.
● توليد و جذب
اين کوآنزيم در تمام سلول هاي بدن به ويژه در قلب، کبد، کليه و لوزالمعده از اسيد آمينه تيروزين ساخته مي شود و نقش مهمي را در توليد انرژي داخل سلولي آن ها دارد.
براي سنتز اين ماده در بدن به چندين کوفاکتور از جمله ويتامين هاي B۱۲, B۶, B۲، اسيد فوليک ، نياسين، پانتوتنيک اسيد و ويتامين C نياز است. توانايي توليد کوآنزيم Q۱۰ در بدن با افزايش سن کاهش مي يابد.
جذب کوآنزيم Q۱۰ موجود در غذا (يا مکمل ها) از روده باريک و تحت تاثير حضور غذا صورت مي گيرد، يعني با معده خالي، کمتر و به همراه غذاي چرب، بيشتر جذب مي شود.
● منابع غذايي Q۱۰
اين کوآنزيم مي تواند از غذاها يا مکمل ها به دست آيد، اما در بدن نيز توليد مي شود.
منابع غني آن عبارتند از: ماهي هاي چرب، مرغ، گوشت قرمز ، دل و جگر و قلوه.
ساير منابع آن شامل: غلات سبوس دار ، سويا، بادام زميني ، آجيل، روغن کانولا و روغن سويا ، جوانه گندم ، تخم مرغ و سبزي جات به ويژه اسفناج و بروکلي است.
● مقادير مورد نياز
ميزان توصيه شده اين کوآنزيم به شرح ذيل است:
ـ براي افراد سالم: حدود ۳۰ تا ۶۰ ميلي گرم در روز
ـ براي افراد مبتلا به نارسايي قلب و فشار خون بالا: حدود ۵۰ تا ۱۵۰ ميلي گرم در روز
● علل کمبود کوآنزيم Q۱۰
دريافت ناکافي به ويژه اگر نياز به آن در اثر يک بيماري افزايش يابد.
توليد ناکافي در بدن در نتيجه افزايش سن يا کمبود مواد معدني مورد نياز براي سنتز آن
نقص هاي ژنتيکي يا اکتسابي در سنتز يا متابوليسم
تداخلات دارويي
● مصرف مکمل کوآنزيم Q۱۰
به دليل اينکه کوآنزيم Q۱۰ محلول در چربي است، وقتي به صورت کپسول هاي ژله اي نرم روغني مصرف شود، نسبت به فرم هاي ديگر مکمل آن مثل قرص ها و کپسول ها، جذب بهتري خواهد داشت.
البته مصرف مکمل کوآنزيم Q۱۰ در زنان باردار و شيرده و کودکان توصيه نمي شود.
▪ عوارض جانبي:
به نظر مي رسد کوآنزيم Q۱۰ کاملا بي خطر باشد، اما گاهي در دوزهاي بالاتر از ۲۰۰ ميلي گرم در روز، بروز علايم خفيف گوارشي مانند:
تهوع و علايمي مانند گيجي و راش هاي پوستي حاصل از مصرف آن گزارش شده است.
● تاثير کوآنزيم Q۱۰ بر بيماري ها
▪ فشار خون بالا: تحقيقات نشان مي دهند که دريافت کوآنزيم Q۱۰ به عنوان يک درمان کمکي در افراد مبتلا به فشار خون بالا، سبب کاهش فشار خون سيستوليک و دياستوليک مي شود.
▪ بهبودي بعد از سکته قلبي: مطالعات نشان داده اند که دريافت مکمل کوآنزيم Q۱۰ به طور قابل توجهي از بروز مشکلات وابسته به قلب بعد از سکته قلبي، مانند حملات آنژين صدري، آريتمي، حمله مجدد قلبي و يا مرگ هاي ناشي از آن مي کاهد. همچنين هنگامي که اين مکمل به همراه ماده معدني "سلنيوم" دريافت شود، براي افراد بعد از سکته قلبي مفيد خواهد بود. البته بايد توجه داشت که بعد از حمله قلبي، هر گونه گياه دارويي يا مکمل زير نظر پزشک مصرف شود.
▪ بيماري پارکينسون: به نظر مي رسد مصرف کوآنزيم Q۱۰ در افراد مبتلا به بيماري پارکينسون، منجر به کند شدن پيشرفت اين بيماري مي شود.
▪ ديابت: مطالعات نشان مي دهند که داروهاي خوراکي کاهند قند خون مانند Glyburide و Tolazamid ممکن است از توليد طبيعي کوآنزيم Q۱۰ در بدن جلوگيري نمايند. همچنين شواهد نشان مي دهند استفاده از اين کوآنزيم در بهبود کنترل قند خون در افراد ديابتي موثر است. پس در صورت دريافت مکمل کوآنزيم Q۱۰ ممکن است نياز به کاهش دوز دارو درماني باشد.
▪ سرطان: کوآنزيم Q۱۰ با افزايش قدرت سلول هاي سيستم ايمني، سلول هاي سرطاني را از بين برده و از تکثير آن ها پيشگيري مي نمايد.
▪ ميگرن: تحقيقات نشان داده اند که دريافت روزانه کوآنزيم Q۱۰ سبب کاهش دفعات و طول مدت حمله هاي ميگرني شده است.
▪ جراحي قلب: مطالعات نشان داده اند که دريافت مکمل هاي خوراکي کوآنزيم Q۱۰ دو هفته قبل از عمل جراحي قلب، اثر مثبتي در بهبود عملکرد قلب بعد از جراحي دارد و مدت زمان اقامت در بيمارستان را کوتاه مي کند.
▪ نارسايي احتقاني قلب(CHF): برخي مطالعات نشان مي دهند که کوآنزيم Q۱۰ مي تواند در درمان نارسايي احتقاني قلب مفيد باشد. اما به ياد داشته باشيد که از اين ترکيب در کنار درمان هاي متداول استفاده مي شود، نه جاي آن ها. برخي علايم شايع مرتبط با اين بيماري، گردش خون ناکافي، تنفس کوتاه، خستگي و ادم مي باشند و از علل متداول CHF مي توان به بيماري عروق کرونري، حمله قلبي، فشار خون بالا، افزايش سن و کارديو ميوپاتي (اختلال عضله قلب) اشاره نمود. افراد مبتلا به CHF نسبت به افراد سالم، سطح کوآنزيم Q۱۰ کمتري در سلول هاي عضلاني قلب خود دارند.
▪ کارديوميوپاتي: اين بيماري، يک نام عمومي است و به حالتي اطلاق مي شود که عضله قلب دچار اختلال شود. برخي مطالعات پيشنهاد مي کنند که مکمل کوآنزيم Q۱۰ براي برخي از فرم هاي کارديوميوپاتي يا بيماري هاي عضله قلبي مفيد است.
▪ ساير بيماري ها: تحقيقات ديگر درباره ي اثرات بالقوه کوآنزيم Q۱۰ بر سرطان سينه ، ايدز، بيماري هاي اطراف دندان و آلزايمر در حال انجام است.
